Në kontekstin e Kosovës, një vend thellësisht i prekur nga lufta, një studim i udhëhequr nga Prof. Asoc. Dr. Zamira Hyseni Duraku, nga Departamenti i Psikologjisë në Universitetin e Prishtinës, thellohet në pasojat e qëndrueshme të konfliktit mbi individët dhe komunitetet. Në mënyrë të veçantë, ai eksploron prevalencën e simptomave të çrregullimit të stresit post-traumatik (PTSD) dhe lidhjen e ndërlikuar të tyre me përvojat traumatike përgjatë dy gjeneratave: prindërit që i mbijetuan Luftës së Kosovës dhe të rinjtë që lindën pas saj, me fokus të veçantë në grupin me etninë shqiptare.
Objektivi kryesor ishte eksplorimi i fenomenit të traumës ndër breza. Për më tepër, hulumtimi kërkon të identifikojë faktorët kryesorë që ndikojnë në prevalencën e PTSD-së, duke u thelluar gjithashtu në rolin e mbështetjes sociale dhe shtrirjen e ndërveprimit me shërbimet e shëndetit mendor midis pjesëmarrësve.
I kryer në të shtatë rajonet e Kosovës, studimi mblodhi të dhëna nga një grup i ndryshëm prej 237 shqiptarësh të Kosovës, të përbërë nga prindërit dhe të rinjtë. Në studim u përdorën shkallë të ndryshme të vërtetuara dhe lista kontrolli për të matur variablat si simptomat e PTSD-së, ngjarjet traumatike të jetës dhe mbështetjen e perceptuar sociale.
Gjetjet treguan një ndarje interesante brezash. Brezi i ri, i përbërë nga ata të lindur pas luftës, shfaqi nivele dukshëm më të larta të simptomave të perceptuara të PTSD-së në krahasim me prindërit e tyre. Për më tepër, ata raportuan nivele më të ulëta të mbështetjes sociale të perceptuar, duke sugjeruar një bazë emocionale potencialisht të komprometuar. Kjo pabarazi në mbështetjen e perceptuar ishte veçanërisht e theksuar në mesin e atyre që kishin prindër që ballafaqoheshin me PTSD.
Më e rëndësishmja, studimi zbuloi një prirje shqetësuese – të rinjtë, prindërit e të cilëve kishin përjetuar PTSD ishin më të ndjeshëm ndaj shfaqjes së simptomave të PTSD-së vetë. Analiza e mëtejshme zbuloi se këta të rinj ishin të ekspozuar ndaj një frekuence më të lartë të ngjarjeve traumatike, duke filluar nga vdekjet e dhunshme të papritura deri te sulmet seksuale dhe robëria.
Implikimet e këtyre gjetjeve janë të thella. Studimi thekson urgjencën e trajtimit të implikimeve të shumë brezave të PTSD-së, duke theksuar rëndësinë e të kuptuarit jo vetëm të të mbijetuarve të drejtpërdrejtë të konfliktit, por edhe të pasardhësve të tyre. Ai thekson nevojën për një qasje holistike për të trajtuar rrjetin kompleks të efekteve të PTSD-së tek individët, familjet dhe komunitetet, veçanërisht në mjedise të prekura nga konflikte të vazhdueshme ose të fundit. Kjo qasje holistike përfshin jo vetëm ndërhyrjet që synojnë zbutjen e simptomave të PTSD-së, por edhe ndërhyrjet që forcojnë rrjetet e mbështetjes sociale dhe lehtësojnë aksesin në shërbimet e shëndetit mendor për ata që kanë nevojë.
Studimi i plotë: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1195649
Referenca e Plotë: Hyseni Duraku Z, Jahiu G and Geci D (2023) Intergenerational trauma and war-induced PTSD in Kosovo: insights from the Albanian ethnic group. Front. Psychol. 14:1195649. doi: 10.3389/fpsyg.2023.1195649
