Në ditët e sotme rutina ditore e gjithësecilit mund të jetë e ndryshme nga e tjetrit, herë më dinamike herë më e qetë, herë më e pasur me aktivitete e herë më monotone. Mirëpo, lehtësisht, mund t’i kategorizojmë disa aktivitete ku mund të cilësohen si të përbashkëta e gjithashtu të domosdoshme për të gjithë ne, ku njëra ndër to mund të jetë edhe blerja e shumtë që mund të bëjmë gjatë rutinës sonë ditore, duke filluar nga blerja e bukës së mëngjesit deri te blerja e një aksesori shtëpiak.
Blerja e gjësendeve, qoftë në nevojë, qoftë për dëshirën tonë, mund të duket diçka shumë e thjeshtë, një veprim që nuk merr shumë kohë dhe energji, mirëpo si thoni të zbresim së bashku poshtë akullit të IceBerg-ut? A është thjesht nevoja ajo që na shtyn të blejmë një gjësend? A janë blerjet tona të rastësishme apo janë disa elemente që paraprakisht shtrojnë rrugën e vendimmarjes?
Të kuptuarit se pse dhe si veprojmë në kontekste dhe aktivitete të ndryshme, është thelbësor për psikologjinë e konsumatorit. Në fakt, këto pyetje mund të konsiderohen si shtylla themelore të kuadrit të psikologjisë së konsumatorit (Baker & Saren, 2010).
Nuk është praktikë e rrallë që, pasi të kemi përdorur një produkt të një brendi me cilësi të lartë dhe kemi pasur një përvojë të kënaqshme me performancën dhe cilësinë e tij, të kemi tendencë të marrim përsëri vendimin për të konsumuar produktet e të njëjtit brend apo markë (Baker & Saren, 2010).
Në këtë varg vendimmarrës, motivimi është njëri ndër elementet kryesore që kontribuojnë në drejtimin e sjelljes sonë si konsumatorë (Gadzali, 2023). Kurse nevoja është ajo që mund të themi se e “ngacmon” rritjen e motivimit për të çuar pastaj në një sjellje të caktuar konsumuese (blerja). Nëse në një situatë të caktuar shfaqet një “konflikt” në mes të nevojës, dëshirës ideale e gjendjes reale, motivimi është ai i cili ka një probablitet të madh të ndikojë në sjelljen pasuese të konsumatorit (Baker & Saren, 2010). Mirëpo çfarë nënkuptojmë me këtë? Paramendojmë se jemi në ditë të gjata dimri dhe moti është duke bërë shumë ftohtë. Ne, për dallim prej personave të tjerë përreth, nuk kemi një pallto e cila do të duhej të na mbante të ngrohtë. Në këto raste pritet të jetë e parashikuar që të lindin shkëndijat e para të ndërmarrjes së një aksioni i cili do të qetësojë këtë “tension” i cili është krijuar, duke siguruar si një plotësim të nevojës bazike për ngrohtësi adekuate trupore dhe nevojës e dëshirës për t’iu bashkuar homogjenitetit të shoqërisë (Baker & Saren, 2010).
Një ndër elementet po aq të rëndësishme janë edhe emocionet. Hulumtimet tregojnë se emocionet si tërësi kanë një ndikim në krijimin e rrugës së vendimmarrjes të konsumatorëve për sa i përket përdorimit të produketeve të ndryshme (Chaudhuri., 2006; Kemp et al., 2012). Chaudhuri (2006) në librin e tij citon se dy nga emocionet më fundamentale që na ndihmojnë në vendimin se cilin produkt do të zgjedhim ose jo janë kënaqësi dhe pikëllim, ku nëse një produket nxit emocion të fortë sikur që është kënaqësia, atëherë kemi më shumë gjasa ta blejmë atë produkt dhe në të kundërtën nëse një produkt na asocion me një ndjenjë negative, pikëllimin, atëherë probabiliteti është shumë i lartë që ne të mos e zgjedhim atë produkt (Haugtved et al., 2008). Gjithsesi, përveç rolit të emocioneve në vendimmarjet tona si konsumatorë, janë bërë gjithashtu edhe hulumtime të cilat kanë pasur për bazament kontraversin e kësaj gjendjeje (Kemp & Kopp, 2011). Këto studime demonstrojnë se si ne, si konsumatorë, përdorim blerjet që bëjmë si një mjet për të rregulluar emocionet tona. Kjo gjë mund të ilustrohet edhe përmes një shembulli kur ne, në përditshmëritë tona, e përdorim një filxhan kafe për të ndihmuar veten pas një dite të lodhshme (Kemp & Kopp, 2011), ose kur dalim për të blerë në qendra tregtare pas përjetimit të një rënieje emocionale.
Në pikë-takim me emocionet e përpjekjet tona për ta lehtësuar ndërveprimin tonë kompleks me botën, në psikologjinë e konsumatorit gjen shqyrtim të rëndësishëm edhe shëndeti mendor. Posavac dhe kolegët (2022) reflektojnë këtë lidhje duke adresuar disa çrregullime të shëndetit mendor, ndërveprimin me procesin e vendimmarrjes dhe vlerësimin e tyre, si dhe duke prezantuar shembuj të ndryshëm për këtë lidhje. Një aspekt i kësaj lidhjeje është ndërveprimi pozitiv që një produkt, marketingu dhe prezantimi i tij mund të ketë me çrregullimet e të ngrënit, duke ilustruar sesi dëshira për të paraqitur produktet dhe individët që promovojnë produkte përkatëse si “të përsosur” mund të ndikojë në perceptimin e imazhit tonë për veten (Posavac et al., 2022). Reciprokisht, ashtu siç imazhi i një produkti mund të ndikojë në shëndetin mendor, ashtu edhe shëndeti ynë mendor mund të ketë ndikim në qëndrimin tonë ndaj një produkti dhe në mënyrën se si e përdorim atë.
Për rrjedhojë, është thelbësore të reflektojmë mbi këto lidhje në mënyrë të kujdesshme dhe të kuptojmë se si ndikojnë ato në jetën tonë të përditshme dhe në mirëqenien tonë të përgjitshme. Në fund të fundit, blerja e një produkti nuk qenka vetëm një sjellje e thjeshtë për të arritur qëllime praktike. Nganjëherë një produkt i ri paska mundësi të jetë vetëm një produkt i ri dhe nganjëherë paska mundësi të jetë një nevojë më e thellë e cila po lufton për vëmendjen tonë.
Autore: Sara Xhakalija
…
Ky artikull është pjesë e botimit digjital “Rinia në Mendje”. Për ta eksploruar botimin e plotë dhe bibliografinë e shkrimeve, klikoni këtu.
